3D-geprint huis in aantocht op Kamp C

Waren jullie meteen overtuigd om mee te werken aan C3PO?

Tom Reynders (TRiAS architecten): “Van meet af aan waren wij enthousiast, benieuwd en kritisch tegelijkertijd naar de mogelijkheden van het 3D-printen. Als bureau zijn wij op verschillende schaalniveaus actief. Naast de architectuuropdrachten zijn wij bezig met hele stadsdelen te ontwerpen. Dit vraagt een continue reflectie en onderzoekende houding op de maatschappelijke tendensen. 3D-printen is één van de innovatieve onderzoekstrajecten waar wij actief en graag aan meewerken om uiteindelijk tot nieuwe inzichten te komen.”

Jona Michiels (groep Van Roey): “Ja, we waren mee initiatiefnemer. Als groep Van Roey geloven we in de relevantie van onderzoek en ontwikkeling. Hoewel we weten dat 3D-printing als technologie nog niet op punt staat, is het toch belangrijk om nu reeds kennis te vergaren over één van de technologieën van de toekomst. Het zal immer nog ongeveer 5 jaar duren vooraleer we het commercieel echt zullen toepassen.”

Annelies Helsen (Vicre): “Uiteraard. Innovatie, zowel het strategische als implementatie-luik, is onze core business, dus toen Kamp C bij ons aanklopte of we geïnteresseerd waren om ondersteuning te bieden in het gedeelte rond de co-creatie, hebben we hier volmondig ja op geantwoord. Het is ook fijn om op deze manier bij te dragen aan een mogelijke revolutie in de bouwwereld.”

Wat is jullie aandeel in het project?

Tom Reynders (TRiAS architecten): “Als partner/copromotor van C3PO zijn wij vooral gefocust op de ontwerpmatige mogelijkheden in combinatie met de verduurzaming van de bouwpraktijk. Wij hebben het gebouw volledig virtueel in 3D ontworpen en uitgewerkt. Dit virtueel 3D-model wordt gebruikt om de printer aan te sturen. Hierdoor kunnen wij bij wijze van spreken op termijn het 3D-model rechtstreeks in situ gaan printen.”

Jona Michiels (groep Van Roey): “Er zijn 3 bouwbedrijven die onderdeel uitmaken van het consortium. Samen met ETIB en Beneens werken we het ontwerp van het huis verder uit om het straks te gaan printen. Dit brengt de nodige complexiteit met zich mee gezien we de stabiliteit van het gebouw zullen moeten garanderen met een zeer experimentele uitvoeringmethode. Zo bestaat er vandaag geen normerend kader voor 3D-printen. Bovendien werken we het huis digitaal volledig uit in een BIM-model. De vertaalslag naar een printbaar model is ook technisch zeer uitdagend omdat er vandaag geen softwarepakket voorhanden is dat dit automatisch uitwerkt.”

Annelies Helsen (ViCre): “Onze rol is 2-ledig. In het begin hebben we vooral de richting van het project gefaciliteerd. We hebben ervoor gezorgd dat de verschillende partijen in het project dezelfde richting wilden uitgaan en hierin ook de nodige voortgang maakten. En het tweede luik, het faciliteren van de eigenlijke co-creatie met een grotere diversiteit aan partijen. We hebben de groep ook geholpen de dingen planmatig aan te pakken, en zich niet te verliezen in details. Ze staan dan ook voor op het initiële plan.”

Waar willen jullie het verschil maken door deel te nemen aan C3PO?

Tom Reynders (TRiAS architecten): “Bij de opstart van TRiAS architecten, was het de ambitie om koploper te worden op vlak van innovatie en creativiteit in de architectuur en stadsontwikkeling. Dankzij een sterk team en samenwerkingen met verschillende partners werken wij momenteel aan heel wat innovatieve en unieke projecten die soms pas binnen enkele jaren zichtbaar zullen zijn. Toekomstgericht bouwen begint bij de eerste lijn die op de computer getekend wordt. Hiervoor staan wij continu in contact met onderzoeksinstellingen, productontwikkelaars en de praktijk. Ons team van ontwerpers volgt ontwikkelingen op de voet zodat we altijd de beste en meest performante materialen en technieken kunnen implementeren. Dus op internationaal niveau kennis verzamelen, kritisch onderzoeken en filteren om uiteindelijk te concretiseren. Dat zijn onze speerpunten. Het DNA van TRiAS is nu denken en ontwerpen om op lange termijn het verschil te maken. C3PO is ook een project waarbij ook pas op lange termijn de impact effectief zichtbaar zal worden.”

Jona Michiels (groep Van Roey): “Wij vinden het belangrijk om te vertrekken van een aantal belangrijke macro-economische en technologische trends. Enerzijds is de bouwsector een grote gebruiker van materialen en energie. De bouw is goed voor ongeveer 1/3 van het materiaalverbruik, 1/3 van de CO2-uitstoot en 1/3 van de afvalstromen en we hebben 1/3 volgebouwd. Dat terwijl de productiviteit van de bouwsector de voorbije 20 jaar met 1% is toegenomen (t.o.v. 2,7% gemiddeld in andere sectoren) waardoor de bouw relatief duurder wordt.

Anderzijds zijn er de nodige uitdagingen op het vlak van demografie en urbanisatie. Door de groei van de bevolking, de vergrijzing van de populatie, meer en meer mensen die in een stad of kern zullen gaan wonen en de trend naar meer singles, is er een toenemende vraag naar leefbare en betaalbare woningen. We staan dus voor een grote uitdaging maar ook een geweldige opportuniteit. Het aanbieden van duurzame oplossingen is immers een motor voor duurzame groei. Dit onderstreept duidelijk het belang om het ganse bouwproces verder te industrialiseren. 

Wij geloven erin dat nieuwe technologieën zoals 3D-printing op termijn de mogelijkheid bieden om het bouwproces te industrialiseren en de nodige flexibiliteit te behouden. Daarom is het essentieel om nu veel te leren, te experimenteren en een stuk thought leadership op te bouwen. Met het geloof dat dit op termijn zijn vruchten zal afwerpen. Daarnaast dienen we ook te zoeken naar applicatiedomeinen waar deze nieuwe technologie nu reeds nieuwe waarde kan creëren en/of kostenefficiënties kan realiseren. Zoals nieuwe vormvrijheden (vb. Gaudi-vormen) in architectonisch beton of de mogelijkheid tot parametrisch ontwerpen.”

Annelies Helsen (ViCre): “Door onze afstand van de dagdagelijkse praktijk van de bouwwereld brengen wij een neutraliteit met ons mee. Daardoor slagen wij erin partijen die de pragmatiek van de bouwwereld in hun bloed hebben en ondertussen ook hun eigen belangen in dit project verdedigen te laten samenwerken en hun neuzen in dezelfde richting te krijgen. Eens die richting bepaald is, moet er ook voortgang gemaakt worden; ook daarin spelen we een rol. Bovenstaande hebben we al gedaan met de partners, en heeft tot de huidige plannen voor het 3D-geprint huis geleid. Dit zullen we doortrekken eens het co-creatieproject met andere partijen start.”

TRiAS architecten had de eer om de architectuur van het 3D te printen huis uit te tekenen. Wat is de impact van 3D-printing op het ontwerp van woningen in de toekomst?

Tom Reynders (TRiAS architecten): “Ik ben ervan overtuigd dat 3D-printing in de toekomst zijn plaats zal hebben in de bouwpraktijk. Door het printen van gebouwen en bouwdelen zullen er nieuwe mogelijkheden ontstaan. Voornamelijk de zeer specifieke bouwdelen die nu manueel moeilijk kunnen bekist worden zullen op termijn geprint worden. Ook zullen de ontwerpvrijheden voor bepaalde bouwdelen aanzienlijk vergroten.”

Groep Van Roey zet sterk in op duurzaamheid en circulariteit. Hoe past 3D-printing in jullie groepsstrategie?

Jona Michiels (groep Van Roey): “Binnen onze groep zijn onze 1000 medewerkers elke dag bezig om de kwaliteit van het leven te verbeteren door de creatie van leefbare, duurzame en betaalbare omgevingen waar mensen graag wonen, werken, winkelen, leren en sporten. We hebben met andere woorden geen duurzaamheidsstrategie doch wel een duurzame strategie waarbij we trachten een tastbare bijdrage te leveren aan diverse SDG’s. Zoals onder meer verantwoord materiaalverbruik, duurzame en betaalbare energie, de creatie van leefbare omgevingen en door co-creatie in partnerships. In die context zijn wij co-sponsor van het Circular Retrofit Lab van de VUB. Het eerste circulaire renovatieproject in Europa en één van de pilootprojecten van BAMB. Op de campus van de VUB werden 8 oude studentenkoten gerenoveerd met demonteerbare, omkeerbare en herbruikbare bouwoplossingen.

In 2017 hebben we een minderheidsparticipatie genomen in Bao Living, een start-up bedrijf dat een slimme en modulaire kern maakt voor een appartement bestaande uit alle technieken en maatmeubilair. Door deze hoge mate van prefabricatie kan een besparing gerealiseerd worden tot 30% met bovendien een kortere doorlooptijd met veel minder materiaal en afvalstromen op de werf.

Dankzij de participatie eind 2018 in IFTech (de marktleider in geothermische energiecentrales) en de oprichting van een ESCO (energy saving company) maakt groep Van Roey groene warmte en koude toegankelijk én betaalbaar voor iedereen in Vlaanderen. Kortom een fossielvrije oplossing met een lagere energiekost en met een beter binnenklimaat.

In die context vinden wij het belangrijk om mee onze schouders te zetten onder 3D-printing in de bouw. Deze technologie biedt het potentieel om nieuwe waarde te creëren en het bouwproces verder te industrialiseren. Wat moet resulteren in het behalen van de nodige kostenefficiënties met minder afvalstromen en minder materiaalgebruik.”

ViCre faciliteert veranderingsprocessen. Hoe is het proces van dit co-creatie project verlopen?

Annelies Helsen (ViCre): “We zouden kunnen zeggen dat er 2 co-creatie trajecten zijn in dit project. Het eerste is nu in uitvoering. Hierin zijn we samen met de partners aan de slag gegaan en hebben we hen hun kennis laten inzetten om tot het ontwerp te komen dat er nu ligt. Bij de start van het project was het immers nog helemaal niet duidelijk wat er uiteindelijk geprint zou worden; sommige partners dachten vooral richting losse structuurelementen, andere droomden van een futuristisch huis waarin alle mogelijkheden van 3D-printen werden uitgepuurd.

We zijn er dan ook trots op dat we vrij snel, met de nodige iteraties en door de nodige afstand te nemen van de praktijk, tot een eenduidige visie zijn gekomen over wat we zouden opleveren binnen het project, wie we hiermee willen bereiken en welke waarde die doelgroepen er moeten uithalen. Het tweede deel van het co-creatie project komt er aan. Nieuwe partijen zullen aansluiten en zullen samen gaan werken aan oplossingen. Hierin zullen we het proces van ‘visie bepalen en voortgang maken’ binnen die visie herhalen. Co-creatie is immers een proces dat altijd dezelfde stappen volgt, ook al variëren inhoud en betrokkenen.”

Dit artikel is onderdeel van het C3PO-project. Vanuit het EFRO-project C3PO (‘Co-creatie: 3D-Printen met Ondernemingen’) kunnen de partners rekenen op 668.320 euro steun van Europa. Het project past in de GTI Kempen (GTI staat voor Gerichte Territoriale Investering, een geïntegreerde strategie voor een bepaald gebied, waarbij verschillende Europese fondsen en programma’s worden gebundeld).