26 juni 2020
Ik heb het in deze blogserie tot nog toe vooral over de noodzaak van duurzaamheid en innovatie in de bebouwde omgeving gehad en hoe het model van circulair bouwen daarbij een belangrijke rol speelt. Dat is ook logisch want Kamp C heeft de bebouwde omgeving als primair aandachtsgebied. Maar de noodzaak voor duurzaamheid en innovatie is overal nodig. In de komende blogs kijk ik naar ontwikkelingen buiten de bebouwde omgeving. Ik begin met het grote plaatje van waarom duurzaamheid en innovatie eigenlijk nodig zijn.
Het grote plaatje
Ik begin het verhaal met letterlijk het grote plaatje. De bovenstaande figuur is uit het boek ‘In transitie’ afkomstig en vertelt eigenlijk het hele verhaal van de noodzaak voor duurzaamheid. De figuur bewijst onomstotelijk dat de mens en met name zijn gedrag verantwoordelijk is voor de uitputting, de vervuiling en de verarming van onze planeet.
Wat direct in het oog springt, is dat alle zes de grafieken nagenoeg dezelfde vorm hebben. Lang is er een geleidelijke toename en dan opeens een explosieve groei. De knik waarbij de geleidelijke toename overgaat in een explosieve groei, ligt overal rond 1950, precies het moment waarop de wereld – vooral het noordelijk halfrond – zich herstelt van de Tweede Wereldoorlog en aan de wederopbouw begint. Bovenaan zie je de oorzaak van het uit balans raken: de enorme bevolkingsexplosie met daarnaast de toename van de gemiddelde welvaart per persoon. Dat wij met zovelen zijn en alsmaar meer consumeren, heeft twee soorten gevolgen die allebei een negatieve impact hebben op de staat van onze planeet. Aan de inputkant putten we de grondstoffen van onze planeet uit. We consumeren onze grondstoffen alsof de voorraden oneindig groot zijn, maar dat zijn ze niet. Van sommige grondstoffen, waaronder diverse soorten metalen, hebben we nog maar voor twintig jaar aan voorraad. Veel andere belangrijke grondstoffen zijn binnen honderd jaar uitgeput als we op dezelfde voet blijven doorgaan met produceren en consumeren.
Ook fossiele grondstoffen als olie, gas en steenkool, die wij nu nog zo hard nodig hebben om onze economieën draaiende te houden, raken over enige tijd op. Aan de outputkant vervuilen en verarmen we onze planeet. Voorbeelden van de vervuiling zijn de toename van de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer, waaronder CO2, de verzuring van onze oceanen en de vervuiling van ons oppervlaktewater door de hoeveelheid fosfaat en stikstof die daarin terecht is gekomen via de overbemesting in de landbouw. Voorbeelden van verarming zijn de afname van de biodiversiteit en de ontbossing van onze regenwouden voor het creëren van nieuwe landbouwgrond.
Met name die outputkant zorgt ervoor dat een aantal planetaire grenzen wordt of reeds is overschreden waardoor het leven op onze planeet zich steeds moeilijker kan beschermen tegen plotselinge rampspoeden van binnenuit (epidemieën, overstromingen, droogte, vulkaanuitbarstingen) of van buitenaf (meteorieten, zonnestraling). De toename van broeikasgassen zorgt bijvoorbeeld voor de opwarming van de atmosfeer en daardoor voor de afname van de hoeveelheid permanent ijs zoals we die vinden bij gletsjers en poolkappen. Dat permanente ijs is belangrijk voor het koel en leefbaar houden van onze planeet. Het sneeuwwitte ijs kaatst namelijk een deel van de zonnewarmte terug de ruimte in. Maar als het permanente ijs verder afsmelt, wordt zonnewarmte niet meer teruggekaatst naar de ruimte, maar juist opgenomen door de aarde. En dat leidt tot verdere opwarming. Zo leidt de opwarming van de aarde door de uitstoot van broeikasgassen tot een domino-effect.
Het hoofdprobleem is niet zozeer dat we met teveel mensen op een te kleine planeet zijn, het gaat vooral om onze verkeerde mindset en ons gedrag. We leven met het idee van eeuwige groei: het moet altijd meer dan vorige keer. Ons hele economische model is daarop zelfs gebaseerd. Dat gaat al sinds de industriële revolutie via de weg van take, make and dispose: we nemen grondstoffen, maken daar spullen van en gooien die na korte tijd weg. Dat is de lineaire economie. Dat moet anders, dat kan anders en we zien het gelukkig al hier en daar gebeuren; nog lang niet genoeg, maar de richting is ingezet. Daarover meer in de volgende blogs.
