Het bouwteam in België: een hefboom voor duurzamer bouwen?

Het bouwteam is een bouworganisatievorm: een manier om de samenwerking tussen de aanbestedende overheid, en de ontwerpers en uitvoerders vorm te geven.

In België wordt de term ‘bouwteam’ vaak aangehaald in het kader van een andere bouworganisatievorm, namelijk de Design, Build, Finance and Maintain-formule (DBFM). Hierbij wordt het geheel van ontwerp en uitvoeren in één contract uit handen gegeven. We kunnen hier dus ook spreken over een geïntegreerde opdracht. 

In het bouwteam zoals wij het bij deze renovatie zullen integreren, is er nog steeds sprake van bilaterale contracten met de ontwerper en uitvoerder, maar de opdrachtgever houdt de regie. In dit geval spreken we dus over een gecoördineerde opdracht. Contractueel gezien lijkt het dus op de klassieke driehoek van opdrachtgever, ontwerper en uitvoerder, zoals we die kennen. Het grote verschil is wel dat de uitvoerder al in een vroeg stadium wordt betrokken, om het ontwerp te optimaliseren vanuit zijn uitvoeringsdeskundigheid. De klassieke scherpe scheiding tussen ontwerp en uitvoering vervaagt daarbij, zowel wat betreft de invulling van deze taak als wat betreft de lineaire volgorde. De samenwerking wordt beschreven in de bouwteamovereenkomst.

Overheden zijn samen veruit de grootste aankoper (14% van het BBP in Europa), zelfs zonder rekening te houden met andere organisaties die gebonden zijn aan de wetgeving van overheidsopdrachten. Om die reden zet Kamp C al jaren in op de verduurzaming van het aanbestedingsproces. We willen via deze renovatie onderzoeken of het bouwteammodel een bijkomend middel daarin kan zijn.

Het bouwteam, zoals hierboven werd beschreven, wordt in België nog maar weinig toegepast in openbare aanbestedingen. In Nederland is het wel een gangbare manier van samenwerken. Kamp C en Universiteit Hasselt zien echter ook mogelijkheden in het Belgische bouwlandschap om betere en duurzamere bouwprojecten te realiseren door samen te werken in een bouwteam.

De beslissingen die in het beginstadium van het bouwproces worden genomen, hebben de grootste impact. Denk maar aan het bouwvolume, of of we kiezen voor een renovatie of voor een vervangingsbouw. Op dat moment kunnen we het ontwerp nog met beperkte kosten en moeite aanpassen. Het is dus van grote waarde dat alle bouwpartijen vroeg betrokken worden, en op gelijke voet samen kunnen werken. Zo kan hun expertise maximaal bijdragen aan het ontwerp. Dit verhoogt de kans op een creatieve en innovatieve insteek van partijen en verkleint de kans dat hoge ambities stelselmatig worden teruggeschroefd naarmate het project vordert. Er kan ook korter op de bal gespeeld worden wat betreft de bouwbaarheid van het ontwerp, zowel financieel als technisch.

Bij de bouw van ons circulair kantoorgebouw ’t Centrum gebruikten we de Design and Build-formule (DBME) als bouworganisatievorm om dit soort samenwerking te bekomen. Deze formule (en afgeleiden zoals DBM, DBFM …) wordt steeds meer gebruikt. In realiteit zien we dat dit een wat complexere procedure is die een vrij grote inspanning vraagt van de inschrijver, nog voor het tot stand komen van de opdracht. Als gevolg wordt deze procedure vaak slechts rendabel geacht bij grotere projecten. 

Wat dat betreft kan het bouwteam drempelverlagend werken, door eenvoudigere en beter toegankelijke procedures, terwijl het daarbij ook de gewenste manier van samenwerking behoudt. Dat vindt ook Jonas Voorter, docent omgevingsrecht aan UHasselt: “Duurzaam en circulair bouwen gebeurt vandaag vooral door grotere lokale besturen voor eerder grote projecten. Dit vertaalt zich gewoonlijk in lange, complexe en logge processen en contracten. De duurzaamheidstransitie vraagt echter om gedragenheid op alle niveaus, van de Vlaamse overheid tot de kleinste lokale besturen”, benadrukt hij. “Het bouwteammodel zou hier een bijdrage aan kunnen leveren door op een eenvoudige en toegankelijke manier samenwerking te faciliteren en ervoor te zorgen dat ook kleinere publieke opdrachtgevers al vroeg de nodige expertise in huis kunnen halen en kunnen meewerken aan de realisatie van duurzame projecten. Met dit project van Kamp C willen we die theoretische hypothese in de praktijk testen om het potentieel van het bouwteammode goed in kaart te brengen en leerlessen te trekken (en te delen). Hopelijk kunnen we op die manier de drempel naar duurzaam en circulair bouwen weer een beetje verlagen.”

Na het eerste deel van het aanbestedingstraject koos de zevenkoppige jury voor ROOILIJN Architectuur als ontwerpteam voor de renovatie. Het team is niet alleen enthousiast om met het gebouw aan de slag te gaan, maar ook om er een maatschappelijk relevant leerproces van te maken. Samen met hen gaan we de komende weken en maanden aan de slag om een voorontwerp te ontwerpen.

Tegelijkertijd gaan we op zoek naar een geschikte uitvoerder om het bouwteam te vervolledigen. Meer informatie over de planning en de inhoud van deze aanbesteding vinden jullie binnenkort op onze website en tijdens ons inhoudelijke ochtendsessie voor aannemers op donderdag 13 februari. Geïnteresseerd? Duid de datum dan alvast aan in je agenda!

EFRO Vlaanderen

Dit project ontvangt steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) ten bedrage van 369.000,07 euro. Daarnaast krijgt Kamp C van het Fonds voor Innoveren en Ondernemen 92.250,05 euro financiering.

Het project 'Vlaams Innovatiecentrum voor Biogebaseerd Bouwen' heeft een looptijd van 1 november 2023 tot 31 oktober 2026.