Kamp C in 't kort
Kamp C wil de bouwsector helpen om te verduurzamen. Op Kamp C ontdek je tal van inspirerende demonstraties en kan je advies en opleidingen volgen. Werk samen met onze community aan de duurzame oplossingen van de toekomst.
CircuS-traject: Retie aan het woord
Circulariteit is de toekomst, ook in het patrimoniumbeheer van lokale besturen. Met het CircuS-traject begeleidt Kamp C vijf gemeentes in hun ambitie om circulair te (ver)bouwen. Dit traject biedt niet alleen waardevolle inzichten in duurzame bouwprincipes, maar stimuleert ook kennisdeling en innovatie tussen de deelnemende gemeenten. Wat zijn hun drijfveren, uitdagingen en verwachtingen?
Vandaag spreken we met Tinne Van Looy, stafmedewerker lokaal bestuur Retie. Hier ligt de focus op een nieuw gemeentehuis.
Wat waren de voornaamste redenen voor Retie om te kiezen voor een nieuw gemeentehuis?
Ons huidige gemeentehuis is een lappendeken van verschillende bouwperiodes. De oorspronkelijke voorbouw is al erg oud, en doorheen de jaren zijn er verschillende aanbouwen bijgekomen, waarvan de laatste in 2005. Hoewel dat nog niet zo lang geleden lijkt, merken we dat het gebouw niet meer voldoet aan de hedendaagse noden. Het onthaal is donker, burgers kunnen zomaar binnenwandelen in de kantoren van medewerkers, sommige bureaus zijn te groot en vergaderruimtes dan weer te klein.
Daarnaast zitten verschillende gemeentelijke diensten verspreid over meerdere locaties. Het Sociaal Huis bevindt zich 500 meter verderop, terwijl we geloven dat een gezamenlijke huisvesting de dienstverlening efficiënter maakt en de interne samenwerking bevordert. De bibliotheek moet tegen 2030 verhuizen uit haar huidige locatie en wil graag mee integreren in het nieuwe gebouw. Ook de wijkpolitie zoekt een nieuwe plek, aangezien hun huidig gebouw herbestemd zal worden.
Dit zijn allemaal verschillende noden die we in een nieuw gemeentehuis kunnen samenbrengen.
"We dachten eerst dat het gebruik van hennep uit onze eigen landbouw een ‘gek’ idee was, maar nu zien we het als een reële mogelijkheid."
Hebben jullie de voorkeuren van de inwoners meegenomen in dit project?
Zeker. We hebben een Service Design Thinking-traject doorlopen met Studio Dott om te onderzoeken hoe we het gebouw optimaal kunnen inzetten. Welke diensten moeten samenkomen? Hoeveel ruimte is er nodig? Wat verwachten inwoners van de dienstverlening? Dit hebben we vertaald naar concrete ontwerpprincipes, die we via een digitale bevraging hebben afgetoetst bij de inwoners. Zo’n honderd mensen hebben hierop gereageerd.
Daarnaast hebben we ook een entry-exit bevraging gedaan bij bezoekers van het gemeentehuis. We vroegen hen wat ze vinden van de huidige dienstverlening en hoe die verbeterd kan worden. Dit hielp ons om een goed onderbouwd concept te ontwikkelen. Ook in de volgende fases willen we inwoners regelmatig informeren over het proces.
Waarom vinden jullie circulariteit zo belangrijk in dit project?
Als je een nieuw gebouw neerzet, moet je verder kijken dan vandaag en hier heel goed over nadenken. We moeten bewust omgaan met materialen en bouwkeuzes maken die de toekomst respecteren. Het klimaatvraagstuk is actueler dan ooit en als lokaal bestuur hebben we een voorbeeldfunctie. Door deel te nemen aan het CircuS-traject met Kamp C worden we extra gestimuleerd om circulaire principes concreet toe te passen in ons ontwerp.
Hoe denken jullie circulariteit te integreren?
We willen zoveel mogelijk bestaande structuren behouden, zoals de beschermde voorgevel, de kelderverdieping en mogelijk zelfs de structuur van de recente aanbouw. Het CircuS-traject helpt ons om te onderzoeken hoe haalbaar dat is.
Vandaag heb ik al veel nieuwe inzichten gekregen. We dachten bijvoorbeeld al na over flexibel bouwen, zodat het gebouw in de toekomst ook andere functies kan huisvesten. Door gesprekken over modulair bouwen en demontabele binnenwanden zijn we concreter gaan nadenken over hoe we dit effectief kunnen toepassen.
Retie is een kleinere gemeente, maar neemt toch een voortrekkersrol op. Wat hoop je dat andere gemeenten van jullie kunnen leren?
We zeggen altijd: “Het is niet omdat we klein zijn, dat we niet vooruitstrevend kunnen zijn.” Ook een kleinere gemeente kan deelnemen aan pilootprojecten en een voorbeeldfunctie opnemen. We werken momenteel aan onze gemeentelijke waarden en ‘wendbaarheid’ is er daar één van. We willen tonen dat je ook als klein bestuur de klimaatambities kan nastreven en er innovatief in kan zijn.
We luisterden vandaag naar de voorstelling van het EHHUR-project door Zoersel. Welke inzichten deed je hier op?
Een belangrijke les is dat je alle opties goed moet afwegen. Circulaire projecten hebben vaak een hogere initiële kost, maar de langetermijnbaten zijn groot. Het is cruciaal om dit goed te communiceren naar het bestuur en de inwoners, zodat iedereen begrijpt waarom deze keuzes waardevol zijn.
De ambitiekaarten waarmee we vandaag werkten, hielpen om concreet na te denken over onze doelen. Zo kwamen we tot nieuwe inzichten over flexibel ruimtegebruik en biogebaseerde materialen. We dachten eerst dat het gebruik van hennep uit onze eigen landbouw een ‘gek’ idee was, maar nu zien we het als een reële mogelijkheid.
Kan je daar wat meer over vertellen?
Retie is een echte landbouwgemeente, met zo’n 75% open ruimte waarvan het merendeel landbouwgrond is. Door klimaatverandering worden de landbouwers geconfronteerd met te natte gronden voor traditionele landbouw. Maar gewassen zoals hennep gedijen hier wél goed en kunnen dienen als grondstof voor biogebaseerde bouwmaterialen. Als onze landbouwers die teelten kunnen introduceren, die dan nadien verwerkt worden in bouwmaterialen voor het nieuwe gemeentehuis, is de cirkel rond. Zowel voor ons, als landbouwgemeente, als voor onze landbouwers zou dit prachtig zijn. Misschien inspireren we dan wel andere besturen om hetzelfde te doen.
Heeft de eerste sessie van het CircuS-traject al geholpen?
Absoluut. We zitten eigenlijk al redelijk ver in het traject met de Vlaamse Bouwmeester voor de selectie van een architect. Maar deze sessie heeft me geïnspireerd om het aspect circulariteit nog sterker te benadrukken in de plannen.
Daarnaast was het verrijkend om te horen dat andere lokale besturen met dezelfde uitdagingen kampen. We konden niet alleen inzichten delen, maar ook van elkaar leren.
Welke uitdagingen verwachten jullie bij de uitvoering van het project?
De drie grootste uitdagingen zijn:
- Timing: De bibliotheek moet in 2030 verhuizen, dus we hebben een strakke planning.
- Budget: We weten wat de bouw ongeveer zal kosten, maar de meerkosten van doorgedreven circulaire principes moeten nog onderzocht worden.
- Veranderingstraject: Medewerkers zullen wennen aan een nieuwe manier van werken met een gescheiden front- en back-office.
We vinden het belangrijk dat iedereen, ook politiek, goed geïnformeerd blijft. Tijdens het traject met Studio Dott hebben we daarom regelmatig teruggekoppeld naar de gemeenteraad, en dat blijven we doen.
Hoe nemen jullie de geleerde lessen mee naar andere projecten?
Onze collega’s van de dienst Omgeving en Technische Dienst lopen dit traject mee. Zij komen vaak in aanraking met bouw- en renovatieprojecten, dus hun kennis zal later opnieuw van pas komen.
Bovendien kunnen we veel leren van de andere deelnemende gemeenten. Zo willen twee gemeentes hun technische werkplaats vernieuwen. Binnen enkele jaren zullen wij mogelijk ook onze werkplaats vernieuwen, en dan kunnen we voortbouwen op hun ervaringen.