“Overschakelen naar circulair bouwen? Start vanuit je sterktes”

Een van de sprekers tijdens de masterclass is architecte Saskia Oranje. Als medeoprichter van het Nederlandse DOOR architecten heeft ze al een eerste circulaire bouwproject op haar palmares: het PIT lab in Amsterdam, een werkplek die werd opgetrokken uit hergebruikte, herbruikbare en duurzame materialen. Als voorsmaakje van de masterclass strikten wij haar voor een gesprek over circulair bouwen.

Nog niet iedereen in de bouwsector is helemaal mee met het circulaire verhaal. Zou u nog eens kort uit de doeken kunnen doen wat volgens u het belangrijkste verschil is tussen klassiek en circulair bouwen?

Oranje: “Onze huidige manier van bouwen is gebaseerd op een lineair model. Daarin maken we onbeperkt gebruik van grondstoffen en producten die we aan het einde van hun levensduur weggooien. Circulair bouwen vertrekt daarentegen vanuit de principes van de circulaire economie. In dat model worden grondstoffen en materialen oneindig hergebruikt en ontstaat er dus geen afval. Dat circulaire uitgangspunt wordt doorgetrokken in alle aspecten van het bouwen. Wat de techniek betreft, kan je bijvoorbeeld denken aan het vermijden van kitten en aan demonteerbare verbindingen. Verder kan je werken met tweedehandsmaterialen of kan je bepaalde voorzieningen in het gebouw leasen in plaats van aankopen.”

“Eigenlijk is de hele mindset anders bij circulair bouwen: je gaat niet meer uit van sloop, maar van de demontage van materialen. Je ziet het gebouw als een grondstoffenbank. Die andere mindset vinden we bij DOOR architecten het belangrijkste verschil. Bouwen zonder afval is immers radicaal anders dan wat we vandaag gewend zijn als bouwprofessionals.”

Moeten architecten en aannemers hun manier van werken sterk aanpassen als ze willen overschakelen op circulair bouwen?

“Het vergt echt wel een heel andere aanpak. Wij geloven daarbij sterk in een stapsgewijs proces: kijk naar wie je nu bent als bedrijf, naar waar je sterktes liggen, en beslis op basis daarvan welke stap je eerst kan zetten. Op die manier is de omschakeling beter te verteren en, vooral, vol te houden.”

“Stel: je bent een bouwbedrijf gespecialiseerd in prefab en werkt dus al met een techniek die geënt is op relatief droge verbindingen, omdat dat hoort bij het materiaal dat je gebruikt. Zet dáár dan op in, probeer die techniek zo circulair mogelijk te maken door bijvoorbeeld enkel nog met herbruikbare materialen te werken.”

Wat zijn volgens u de grootste struikelblokken voor wie wil beginnen met circulair bouwen?

“De minst grote struikelblok is in elk geval de techniek: we weten dat het kan, of dat we het uiteindelijk gaan kunnen. Financieel kunnen er wel obstakels zijn, maar het is belangrijk om die te benaderen vanuit een breder perspectief. Zo moet je leren om niet enkel naar de investeringskost te kijken, maar naar de werkelijke waarde die een gezond gebouw oplevert, zoals minder ziekteverzuim en een hogere productiviteit. Dat zijn natuurlijk heel andere parameters, die bovendien vaak buiten ons expertisedomein als architect of aannemer vallen. En net daar ligt een tweede grote struikelblok: als bouwprofessional moet je erover waken om niet te eng naar de opdracht te kijken, aangezien je maar verantwoordelijk bent voor een bepaald deel ervan. Het is belangrijk om over de eigen beroepsgrenzen heen te denken en zo je partners en je opdrachtgever te betrekken bij het bredere plaatje. Bij de klassieke manier van bouwen leren we af om buiten dat kader te werken. Maar bij circulair bouwen moet je dat net wel doen.”

In Amsterdam realiseerde DOOR architecten onlangs het circulaire PIT lab. Wat hebben jullie tijdens dat project geleerd? Welk advies kunt u Kamp C en haar partners geven voor de bouw van ’t Centrum in Westerlo?

“Wat wij vooral hebben geleerd is: niet te lang wachten, niet te veel praten, maar gewoon doen. Het is daarnaast cruciaal om partners te kiezen die achter het project staan en vanuit hun eigen expertise een concrete bijdrage willen leveren. Verwacht daarbij niet dat alles meteen perfect zal zijn, maar durf ze wel te vragen volledig mee in het circulaire bad te gaan.”

“Het werkte voor ons ook beter om vele kleine partners een bescheiden stap richting circulair bouwen te laten zetten, dan om van drie grote partijen iets radicaals te verwachten dat ze vandaag nog niet kunnen. Laat je partners ook altijd vanuit hun eigen kracht vertrekken. Zorg ervoor dat hun initiatief verder reikt dan enkel mee brainstormen over oplossingen. Maak hen zelf tot een deel van de oplossing.”

De tweede masterclass van Kamp C zal gaan over het formuleren van een goede circulaire propositie. Kunt u al een tipje van de sluier oplichten? Hoe kan je als architect of aannemer een propositie opstellen die je onderscheidt van je concurrenten?

“Zoals ik eerder al aanhaalde is het in een circulair model belangrijk om over de grenzen van je eigen domein heen te kijken. Doe dat dus ook bij het opstellen van je propositie. Denk niet: ‘Dit is mijn opgave en binnen dit hokje moet ik een antwoord formuleren’, maar houd de bredere doelstelling van het project in het achterhoofd. Onze ervaring is dat je tot de meest verrassende oplossingen komt als je een project op die manier benadert.”

“Een circulaire oplossing op materiaalvlak kan binnen je eigen domein perfect waardevol zijn, maar als die er bijvoorbeeld toe leidt dat je erg veel energie moet verbruiken, dan ben je binnen het bredere plaatje niet meer duurzaam aan het werken. Je moet jezelf tijdens het hele proces dus steeds afvragen of je nog de juiste vraag aan het beantwoorden bent.”

 Je kan je nog altijd inschrijven voor de masterclass Circulair Bouwen. Meer info op www.kampc.be/nl/agenda-item/98/masterclasses-circulair-bouwen.

Copyright foto: DOOR architecten