Zonnige Kempen nodigt bewoners uit om samen renovatieoplossingen te zoeken

Keukentafelgesprekken naar Nederlands voorbeeld

De bewonersavonden zijn georganiseerd binnen het grensoverschrijdend project ENLEB, waar verschillende Vlaamse en Nederlandse partners de handen in elkaar slaan. Het projectdoel is om woningen te verduurzamen op basis van co-creatie, met de focus op zelfvoorzienendheid, zodat de woningen energieneutraal blijven ook al verandert het profiel van de bewoner.

Zonnige Kempen, als één van de projectpartners, paste voor de co-creatie in Berlaar een methode toe van de Nederlandse partner Bredase Energie Coöperatie (BRES). BRES wil duurzame en betaalbare energie mogelijk maken voor alle huishoudens in Breda. Tijdens keukentafelgesprekken geeft BRES onafhankelijk advies over de te nemen stappen om een woning te verduurzamen. “Wij bieden tegenwicht aan de markt die andere belangen heeft”, vertelt Pieter Koenraads, energiecoach bij BRES. “In de media horen en lezen mensen verschillende verhalen waardoor ze niet weten wat te doen of waar te beginnen. Een keukentafelgesprek of energieadviesgesprek zoals wij dat noemen, is dan een goede eerste stap en maakt het verduurzamen van een woning voor veel mensen toegankelijk.”

De energiecoaches starten het gesprek door te peilen naar de motivatie van de bewoners om te verduurzamen. Vervolgens nemen ze de gegevens van het huis door: wat is het bouwjaar en welke renovatiemaatregelen werden al genomen. Daarna wordt de woning gescand. Eenmaal terug aan de keukentafel gaat de energiecoach in gesprek met de bewoners om te kijken welke stappen zij het best kunnen ondernemen.

Alle keukentafelgesprekken van BRES worden gevoerd door vrijwilligers. “Voor mij voelde het als een logische stap. Ik ben altijd veel bezig geweest met duurzaamheid”, vertelt Pieter. “De bottom-up manier die BRES hanteert, voor bewoners door bewoners, sprak mij aan. Nu ik met pensioen ben en wat meer tijd heb, vind ik het leuk om anderen te adviseren. Daar leer ik zelf overigens ook heel veel van. Soms weten bewoners over bepaalde onderwerpen meer dan ik. Door in gesprek te gaan, leren we van elkaar.” De energiecoaches geven niet alleen advies, maar ondersteunen ook bijvoorbeeld bij het opvragen van offertes en het kiezen van een geschikte partij. Zo proberen ze de duurzame transitie zo laagdrempelig mogelijk te maken.

Bewoners kennen hun woning het best

Zonnige Kempen organiseerde in de Kempense gemeente Berlaar ook keukentafelgesprekken. Niet met vrijwilligers zoals de energiecoaches maar met eigen medewerkers en met ondersteuning van Kamp C, het Centrum voor Duurzaam bouwen en wonen. “We merken een groot verschil in opkomstpercentage in deze alternatieve aanpak”, aldus Luc Stijnen, senior directeur van Zonnige Kempen. “Waar we bij de klassieke aanpak vaak maar dertig tot veertig procent van de bewoners bereiken, komen we met deze aanpak aan zeventig tot zelfs tachtig procent. Deze manier van werken vraagt meer tijd en inzet van ons personeel, maar doordat de bewoners beter geïnformeerd en meer betrokken zijn bij het proces achteraf, kunnen we tijdswinst maken.”

Voor Zonnige Kempen is de aanpak via keukentafelgesprekken ter plaatse nieuw. “Gelukkig kunnen we hiervoor rekenen op een goede samenwerking met een aantal Nederlandse partners die hierin reeds meer bedreven zijn. We gebruiken de kennis en ervaring vanuit Nederland om met de bewoners op een efficiënte manier in dialoog te gaan. De bewoners zijn voor ons, als bouwmaatschappij, een waardevolle bron van informatie over de woningen met hun eventuele tekortkomingen.” vertelt Luc. “Door te luisteren en samen naar oplossingen te zoeken komen we tot technische aanpassingen en oplossingen die ook op een juiste manier gebruikt en toegepast worden. Het heeft geen zin om een ventilatiesysteem te voorzien (schonere lucht warmt sneller op en kost dus minder energie) als de bewoner niet overtuigd is van het nut en daarom de installatie al snel niet correct gebruikt.

Expertise voor en door het partnerschap

Een van de Nederlandse partners in ENLEB die Zonnige Kempen ondersteunt is de Universiteit Maastricht. De universiteit heeft ruime expertise op het gebied van participatieve methodes en de organisatie van bijeenkomsten met stakeholders. Vanuit de Universiteit Maastricht wordt daarom meegedacht over de opzet van de keukentafelgesprekken en na afloop wordt erop gereflecteerd. Hiervoor maken de onderzoekers gebruik van ervaring uit eerdere projecten en academische inzichten rond participatieve methodes. Zo wordt er bijvoorbeeld gebruikgemaakt van logboeken en designprincipes voor co-creatie om de wisselwerking tussen bewoner en organisator te bevorderen. Op deze manier worden de gesprekken op een gestructureerde manier geëvalueerd en komen de pijn- en verbeterpunten naar boven.

De Universiteit Maastricht op haar beurt, hoopt om via ENLEB meer kennis te ontwikkelen over het proces van co-creatie en om zo steeds beter te begrijpen hoe co-creatie werkt en deze kennis om te kunnen zetten in de praktijk. Co-creatie draagt niet alleen bij aan de verduurzaming van woningen, maar ook aan de omgang tussen en met bewoners tijdens de bijeenkomsten. “De verschillenede deelnemers (Zonnige Kempen, energieadviseurs en bewoners) hebben allen bepaalde kennis, die je kunt zien als puzzelstukjes die samen helpen om tot geaccepteerde en haalbare oplossingen te komen voor een energiezuiniger huis” zegt Annemarie van Zeijl-Rozema, hoofdonderzoeker voor ENLEB. Een goede communicatie is daarbij noodzakelijk. De belangrijkste partij is immers de bewoner. Het gaat niet zomaar om een huis, maar om zijn thuis waar veranderingen worden aangebracht om zijn woning duurzamer te maken. De Universiteit Maastricht gebruikt deze kennis weer om soortgelijke processen te ondersteunen bij de andere ENLEB-partners.

Project ENLEB is gefinancierd binnen het Interreg V programma Vlaanderen-Nederland, het grensoverschrijdend samenwerkingsprogramma met financiële steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling. Meer info: www.grensregio.eu .