“Circulair aanbesteden levert meer innovatieve, duurzame voorstellen op”

Een bouwproject aanbesteden gebeurt traditioneel vrij top-down. De opdrachtgever vraagt eerst aan een architect om een ontwerp te maken. Op basis daarvan omschrijft hij in detail wat hij van de bouwsector verwacht: zoveel vierkante meter, zoveel metaal, zoveel beton ... Pas in de laatste fase worden aannemers en uitvoerders bij het project betrokken.

“De praktische bouwpartners mogen enkel nog meegeven hoeveel tijd ze voor het project nodig hebben en welke prijs ze ervoor vragen. Vervolgens kiest de opdrachtgever een kandidaat, meestal de goedkoopste”, zegt Jonathan Verdonck. “Op die manier wordt de markt niet uitgedaagd om duurzame of creatieve uitvoeringen te bedenken. Een circulaire aanbesteding pakt het anders aan.”

Concept zelf invullen

Bij circulair aanbesteden mag de markt zelf creatieve oplossingen aandragen. De opdrachtgever omschrijft enkel de gebruiksdoelen van een project: wat moet een gebouw te bieden hebben? Het moet bijvoorbeeld een duurzaam, energiepositief kantoorgebouw zijn waar vijfhonderd mensen op een aangename manier kunnen werken, vergaderen en lunchen. De markt kan dan zelf innovatieve invullingen van dat concept voorstellen. Het budget voor het project wordt vooraf meegedeeld, zodat de uitvoerders niet focussen op een lage prijs maar op een sterk inhoudelijk voorstel.

“Een belangrijk aandachtspunt bij circulair aanbesteden is overleg”, weet Jonathan Verdonck. “Alle partijen worden van bij het begin bij het project betrokken: niet alleen de architect, maar ook aannemers, uitvoerders en leveranciers. Zo kunnen zij mee het gebouw ontwerpen. Dat lijkt tijdrovend, maar in de praktijk is het net efficiënter. Vandaag zien we weleens dat een architect een prachtig ontwerp tekent waarvan een ingenieur of aannemer even later zegt: “Dat is technisch gezien niet mogelijk.” Met een circulaire aanbesteding vermijd je zulke problemen. De kosten voor fouten en aanpassingen dalen en het project kan sneller worden opgeleverd. Bovendien is het resulterende gebouw vaak duurzamer en innovatiever.”

Minder materialen en energie

Een mooi voorbeeld van circulair aanbesteden is het Liandergebouw van de Nederlandse energienetbeheerder Alliander. Die wilde initieel een duurzaam nieuw kantoorgebouw laten optrekken voor zijn werknemers. Maar toen Alliander de markt de ruimte gaf om zelf voorstellen te doen, kwam een heel andere oplossing uit de bus.

“Het nieuwe Liandergebouw bestaat uit een complex van vijf bestaande gebouwen die zijn overkapt door een ‘klimaatkas’ met een zwevend dak”, vertelt Jonathan Verdonck. “Het bouwproces zelf werd origineel ingevuld. Zo bestaat het isolatiemateriaal voor een deel uit gerecycleerde jeansstoffen van medewerkers. Het dak werd opgetrokken door een fabrikant van rollercoasters, omdat die het gewend is om lichte en performante constructies te creëren met zo weinig mogelijk metaal. Het renovatieproject heeft uiteindelijk veel minder materialen en energie gekost dan een nieuwbouw, en het resultaat is prachtig.”

Kamp C als gids

In Vlaanderen bouwt Kamp C momenteel zelf aan het circulaire bedrijventerrein ’t Centrum, in samenwerking met de OVAM en hogeschool Thomas More. In het kader van dat project wordt onder meer een circulair aanbestedingstraject doorlopen. Ook Vlaamse bouwbedrijven, opdrachtgevers en overheden staan steeds meer open voor circulair bouwen en aanbesteden. De maatschappij evolueert, en die evolutie wil Kamp C begeleiden.

Jonathan Verdonck: “Circulair aanbesteden is in eerste instantie vooral geschikt voor grotere projecten. Het vraagt immers wel wat voorbereidingswerk, en heel wat overheidsdiensten en bouwpromotoren staan huiverig tegenover een concept waarvan ze de aanpak en de wettelijke details niet kennen. Om het concept op grotere schaal uit te rollen, werkt Kamp C aan een plan of gids die opdrachtgevers stap voor stap door een circulaire aanbesteding loodst. Op termijn zullen ook opdrachtgevers van kleinere projecten en particulieren daarmee aan de slag kunnen.”