Karen en Christophe bouwen een passiefwoning in het centrum van Mechelen

Hoe zijn jullie op het idee gekomen om een passiefhuis te bouwen?

Christophe: “Ik raakte jaren geleden - voor we elkaar kenden - geboeid door het concept ‘passiefhuis’. Ik las er veel over en een droom om in een comfortabele passiefwoning te wonen was geboren. Mijn vader zei in de jaren 90’ al dat energie steeds een groter probleem zou worden. Die niet verspillen aan je woning, klinkt dus als muziek in de oren.”

Karen: “Gecertificeerde passiefhuizen vind je typisch als 4-gevel woning, op het platteland, met voldoende zon langs alle kanten. Maar omdat ik graag in de stad wilde wonen, omdat we ook geen nieuw stuk grond/natuur wilden bebouwen, en omdat de stad praktisch is (verplaatsing te voet, met de fiets, openbaar vervoer, …) zochten we daar een perceel. Of beter gezegd het grootste krot dat we konden vinden. Al was het huis dat we uiteindelijk kochten geen krot, maar wel aan renovatie toe.”

Christophe: “Het is niet evident om een passief gecertificeerde woning in de stad te realiseren. We steken het ook niet onder stoelen of banken dat we dat certificaat nastreven. We bouwen dus niet enkel volgens de passiefprincipes, we ambieren een internationaal erkend certificaat.”

Welke zaken waren doorslaggevend in deze beslissing?

Karen: “Oh, dat waren er veel: het is goed voor het milieu, het is op termijn voordelig voor onze portefeuille, we denken na over een gezond binnenklimaat, we zien het als onze verantwoordelijkheid iets goed na te laten voor een volgende generatie, … Alles samen zal dit ons veel levenskwaliteit geven, die we in onze huidige woning niet vinden. De woning als een derde huid, gemaakt uit de fijnste stoffen en goed passend zoals onze kleren (de tweede huid). En dat de woning een modulair ontwerp heeft waardoor we er levenslang kunnen wonen, geeft ook rust.”

Met welke aspecten houden jullie rekening om de woning zo duurzaam/ecologisch mogelijk te maken?

Christophe: “Naast ecologische isolatieproducten (cellulose, pavatex houtwol, kalkhennep, glasgranulaat) kiezen we ook zo veel mogelijk voor circulaire materialen. Zo stellen we ons steeds de vraag of het materiaal na ons nog gebruikt kan worden. Daarom kiezen we er ook voor om zo weinig mogelijk te verlijmen (de OSB-vloer is bijvoorbeeld volledig geschroefd. In se zouden die ooit gewoon hergebruikt kunnen worden). Wandafwerking wordt ook vastgeschroefd, leidingen zijn in opbouw, er zijn grote leidingschachten voorzien zodat we later nog zaken kunnen toevoegen zonder te moeten breken. Er wordt niet gepleisterd, de aanbouw wordt volgens de huidige plannen geleemd.

We kiezen ook bewust voor hergerbuik van materialen. De afgebroken houten verlaagde plafonds werden door een kunstenares opghaald. Onze oude trap, vloerplanken en balken werd door Labeur Recup Design opgehaald om er nieuwe meubels van de maken, een deel van het hout ging naar de materiaalbibliotheek, ’t Hof bySONder, in opstart in de wijk en een laatste deel vloerbalken werden tijdens de heropbouw hergebruikt door de aannemer om bijvoorbeeld tijdelijke steunstukken te maken, een werfbalkon, … De arduinen stenen en vensterbanken worden in de nog te ontharden nieuwe stadstuin gebruikt. Enkele ramen uit mooi geslepen glas zullen hun weg ook terug naar het interieur vinden.”

Karen: “We hebben ook selectief gesloopt. Alle afvalfracties werden gescheiden afgevoerd. Een container van 10m³ kalk, 4x 6m³ containers steenpuin, big bags met aarde, 4 kuub zuiver beton, …

We hebben ook de goede stenen gepoetst (ongeveer 8000), een deel ervan werd hergebruikt om de gevels op te metsen, het resterende deel zal gebruikt worden in een ander project van een vriend.

De dakgoot is een recuperatie-dakgoot die de aannemer zorgvuldig afbrak bij een vroegere verbouwing. De dakpannen zijn restpartijen die we op 2dehands.be kochten.”

Christophe: “Maar het meest duurzame zit hem waarschijnlijk in het goed en grondig isoleren en luchtdicht maken van de woning en vervolgens te kiezen voor groene energie.” 

Achtergevel oktober 2021

Hoe zit het met verwarming. Wordt die nog voorzien? 

Christophe: “Het huis dateert van 1899 en heeft nooit centrale verwarming gehad, en zal het ook nooit krijgen. Toen wij het kochten stonden er 2 gaskachels, maar we lieten de gasmeter afsluiten. De binnenkomende gasleiding laten we wel zitten, want wie weet is die nog ooit bruikbaar voor waterstof.

We zullen geen klassieke verwarming zoals vloerverwarming of radiatoren in elke kamer installeren. Heel misschien komt er een infraroodpaneel in de badkamer of boven het bureau.

En mochten we een erg strenge winter krijgen met meerdere weken somber weer en temperaturen onder het vriespunt, dan maken we een stoofpotje of nodigen we wat vrienden uit voor een wafelenbak. De warme gezelligheid die daarbij vrijkomt, is meer dan voldoende om de woning gedurende lange termijn warm te houden. Het is gewoon een kwestie van ons huis te leren kennen, net zoals je ’s ochtends kiest welke kleren het best passen bij het weer.”

Hoe maak je sanitair warm water?

Christophe: “Voorlopig overwegen we nog verschillende mogelijkheden. We zouden restwarmte vanuit het ventilatie D-systeem te recupereren voor de wamtepomp en opteren een groot boilervat waarin we voor meerdere dagen warmwater kunnen stockeren. Dat laatste is een goedkoop alternatief op een thuisbatterij.”

Gebruik je de passiefhuissoftware of wordt het passief zijn uit de EPB-gegevens gehaald? [In het eerste geval heb je dubbel rekenwerk, in het tweede geval ga je op een andere manier rekenen, en dat komt niet 100% overeen met de passiefhuisrekenmethode]

Karen: “Inderdaad. Alles wordt berekend via de PHPP-software (PHPP staat voor Passive House Planning Package), én nog eens in de EPB-software (EPB staat voor Energieprestatie en Binnenklimaat). Het is dus dubbel rekenwerk, en soms zijn er tegenstrijdigheden waar we dan rond moeten werken. Helemaal complex wordt het als je de woning internationaal als passiefhuis wil laten certificeren. Maar al dat rekenwerk stelt ons wel instaat doordachte keuzes te maken en de vergelijkingen aan te gaan met huizen over de landsgrenzen heen.”

Worden er PV-panelen geïnstalleerd ondanks de oostwest-oriëntatie van de dakvlakken?

Christophe: “Ja, op alle daken, behalve het noordgericht dak van de aanbouw komen zonnepanelen. Op die manier hebben we heel de dag opbrengst van de panelen.”

Achtergevel voor verbouwingen

Waren er stedenbouwkundige beperkingen vanwege stad Mechelen? [heel de binnenstad binnen de vesten is ingekleurd als Woongebieden met culturele, historische en/of esthetische waarde waar buitengevelisolatie maar moeizaam wordt toegestaan]

Karen: “Wat stedenbouwkundige beperkingen betreft, was het vooral het behoud van de voorgevel die voor isolatie-moeilijkheden zorgt. We zouden eventueel door het rooilijndecreet nog 14 cm buitengevelisolatie mogen plaatsen, maar dat vinden we zelf niet bij het straatbeeld passen. Daarenboven is 14cm niet genoeg om de passiefnorm te halen, dus moeten we sowieso ook langs binnen isoleren. Daarom kozen we ervoor om alleen langs binnen te isoleren.

De aanbouw moet volgens de verordening steeds onder plat dak zijn, maar daardoor zouden we een deel van het zonlicht van onze buren wegnemen. Daarom vroegen we een afwijking aan om een assymetrisch zadeldak te plaatsen, met onmiddellijk de juiste helling voor de zonnepanelen. Win-win.

Waar we echter niet bij stil stonden bij de start van deze verbouwing in de stad was de dure administratieve rompslomp van verbouwen in de stad. Vergunning om een werfwc te plaatsen, inname van parkeerplaatsen voor containers, afsluiten van de straat voor dakwerken, verkeersborden huren voor een omleidingsroute, … allemaal zaken waar je buiten de stad in een brede straat of op een perceel met voortuin geen rekening mee moet houden. Momenteel zitten we aan 1483 euro administratieve kost bij de stad en verkeerssignalisatie. Wanneer andere verbouwprojecten in de straat het dan niet zo nauw nemen met de regels (en dus geen signalisatie voorzien), dan pikt dat wel een beetje, zeker als het zo een grote bouwpromotor is.”

In welke bouwfase zit het project nu en wanneer verwachten jullie dat de woning klaar is?

Christophe: “We zitten in de heropbouw. In juli begon de aannemer. Eerst werden de nieuwe vloerniveaus gestoken, vervolgens werd de zijgevel opgemetst, werden nieuwe lateien boven de ramen geplaatst, werden nieuwe gordingen geplaatst, werden de kepers en het onderdak gelegd, de dakgoot gemaakt, en de achtergevel gebouwd. De volgende stappen zijn de aanbouw, de dakpannen leggen, de ramen plaatsen, enkele binnenwanden bouwen, isolatie inblazen, en starten met de technieken. We hopen in de winter winddicht te zijn en kort daarna te verhuizen. De binnenafwerking zullen we zelf in het komende jaar verzorgen terwijl we er wonen.”

Wil je het bouwproject van Karen en Christophe volgen? Lees hun verhaal op hun website www.passiefrijhuisindestad.be.

Ben je op zoek naar duurzaam bouw- of verbouwadvies? De adviseurs van Kamp C helpen je graag op weg met onafhankelijk bouwadvies. Meer info: www.kampc.be.

Foto’s: Karen en Christophe in hun passiefhuis in Mechelen (copyright Stad Mechelen en Karen Verhasselt en Christophe Lambrechts).

De renovatie wordt ondersteund door een project van Pixii. Meer info: www.bouwen.vlaanderen-circulair.be.