27 juni 2019
Het leveren van een ’product als dienst’ kan een belangrijke aanjager zijn voor de circulaire economie. In de vorige blog zagen we dat dit circulaire businessmodel goed is voor alle betrokken partijen: producenten, consumenten en de planeet. Toch loopt het nog stroef en blijft het traditionele lineaire verkoopmodel de boventoon voeren. Waarom is dat zo en kunnen we dat veranderen?
Wasmachine als dienst
Ik neem net als de vorige keer het voorbeeld van de wasmachine als dienst om een en ander te illustreren. Dat voorbeeld is overigens niet geheel toevallig gekozen, want het is de Zwitserse architect Walter Stahel die al in 1989 de financiële en circulaire voordelen van het ‘product als dienst’ businessmodel aantoonde. Deze bijna vergeten grondlegger van de circulaire economie toonde in een zeer gedetailleerd rapport aan dat professionele wasmachines uit de wasserettes weliswaar tienmaal duurder waren in aanschaf, maar veel zuiniger en duurzamer in het gebruik dan de consumenten wasmachines. In Nederland is het bedrijf Bundles in 2014 gestart met de ‘wasmachine als dienst’ in de geest van Walter Stahel. Een huishouden sluit bij Bundles een abonnement af en betaalt per wasbeurt. Bundles plaatst de wasmachine en zorgt voor het onderhoud. Het loopt, maar het loopt nog niet storm. Oprichter Marcel Peters weet waarom en vertelt er over in het boek ‘In Transitie’: ‘Het aanbieden van een “product als dienst” is de enige juiste manier om de circulaire economie te laten slagen. Maar je moet enorm opboksen tegen de ingesleten gewoonten. Wij zijn allemaal opgegroeid met het idee: je loopt een zaak binnen, je kijkt wat je nodig hebt en je koopt een wasmachine. Na verloop van tijd gaat die wasmachine stuk en dan koop je weer een nieuwe. Dat zit in ons systeem ingebakken. Veel mensen die ik spreek, zeggen: “Een schone was als een service? Daar had ik echt nog nooit van gehoord. Maar als ik het had geweten, dan had ik er zeker eens goed naar gekeken.” ‘
De producent
Ook voor de producent is het model nog niet vanzelfsprekend. Marcel Peters zegt daarover: ‘De fabrikanten van wasmachines zeggen bijna allemaal dat “product als dienst” de toekomst is en dat ze het willen gaan toepassen. Maar ze zitten zo vast in het lineaire model, dat het ze niet zomaar lukt. De hele organisatie moet opnieuw worden ingericht: vanaf het ontwerp van nieuwe wasmachines, via de toelevering, financiering, de administratie, voorraadsystemen die anders moeten tot aan de rapportages naar aandeelhouders. Het radicaal omgooien van het businessmodel kost de producent gewoon te veel op dit moment. Dus kijken ze voorlopig de kat uit de boom en letten ze goed op hoe initiatieven zoals die van Bundles zich ontwikkelen.’
Wat daarbij ook meespeelt, is dat de inkomsten van de producent op een compleet andere manier tot stand komen. De producten worden niet verkocht voor een groot bedrag ineens, maar leveren de producent maandelijks een klein bedrag per product op. Dat betekent dat de inkomsten over langere tijd uitgespreid worden met per saldo minder omzet en minder winst op de korte termijn. Om het ‘product als dienst’-model te kunnen bekostigen is dus een aanzienlijk startkapitaal nodig. Als de producent zelf niet in staat om dat startkapitaal op te hoesten, dan moet er een lening bij een financier worden afgesloten. Maar financiers zijn dit model nog niet gewend en dus zijn ze nog niet erg bereid om erin te stappen.
Hoe kan het anders?
Het model van ‘product als dienst’ kent dus flink wat opstartproblemen zowel bij consumenten als producenten. Hoe kunnen we de impasse doorbreken? Ik denk dat het begint bij bewustwording dat het anders kan en ook echt anders moet. Een van de belangrijkste redenen om het boek te schrijven is om bij te dragen aan die bewustwording. En ik merk dat het aanslaat. Daarnaast moeten producenten geholpen worden om de omslag te kunnen maken van het verkoop- naar het dienstenmodel. Daarmee kom je onder meer uit bij circulaire financiën. En dat is de vijfde pijler uit mijn model van circulair bouwen.
