21 oktober 2020
In blog 23 en 24 gaven we een kort overzicht van de circulaire economie die bestaat uit twee cirkels: een biologische en een technische cirkel. Vervolgens beschreven we kort de werking van beide cirkels. Mede dankzij moderne technieken werkt het model in theorie prima. Maar hoe zorg je ervoor dat de samenleving afstapt van de lineaire economie en de circulaire principes ook echt gaat toepassen? Anders gezegd hoe maak je de circulaire economie aantrekkelijk en rendabel voor alle partijen? Laten we in deze laatste blog kijken naar een viertal oplossingen.
Product als dienst
De belangrijkste oplossing is om producten niet meer te verkopen aan consumenten maar om het product als een dienst aan te bieden, waarbij de producent zelf eigenaar blijft van het product. We schreven er al in eerdere blogs over zoals hier , hier en hier, dus we houden het hier bij de essentie. Doordat de producent eigenaar blijft van het product wordt het opeens in zijn eigen belang om het product zo duurzaam mogelijk te maken. Hoe minder vaak hij het product hoeft te repareren en hoe makkelijker de reparatie gaat hoe beter het voor hem is. Aan het eind van de levenscyclus neemt de producent het product terug, ontmantelt het in onderdelen die hij deels weer gebruikt in nieuwe producten en deels hoogwaardig recycleert tot als nieuw te gebruiken grondstoffen. Daarmee beheert de producent zijn eigen ecosysteem en wordt hij zijn eigen toeleverancier. Het ‘product als dienst’-model is briljant, maar heeft nog niet geleid tot een spectaculaire doorbraak.
Circulair ondernemerschap
Je hebt verder creatieve ondernemers nodig die actief willen bijdragen aan de transitie naar een duurzame samenleving door zelf duurzaam en circulair te gaan produceren. Je ziet die gelukkig steeds meer op het toneel verschijnen. Een voorbeeld daarvan is de Nederlander Bas van Abel die in 2013 het bedrijf Fairphone oprichtte. Het bedrijf produceert smartphones maar gaat daarbij volledig in tegen de verkwistende en asociale werkwijze van giganten zoals Samsung en Apple die elk jaar met nieuwe modellen komen waaraan je als gebruiker niets kunt veranderen of repareren, die schaamteloos grondstoffen gebruiken uit conflictgebieden en zich nauwelijks bekommeren om de werkomstandigheden van de mensen die de telefoons produceren. Het moet allemaal immers zo goedkoop mogelijk gemaakt worden.
De Fairphone daarentegen is modulair ontworpen, haalt zijn grondstoffen uit conflictvrije gebieden en wordt geproduceerd onder betere en gezondere omstandigheden voor productiemedewerkers. Op de website van Fairphone kun je onderdelen bestellen om zelf je telefoon te repareren of te upgraden. Op die manier kan de Fairphone jarenlang meegaan.
Mindset consumenten
Dit soort creatieve ondernemerschap is belangrijk voor de circulaire transitie aan de aanbodzijde. Minstens net zo belangrijk is dat er aan de vraagzijde een andere mindset komt. De consument moet natuurlijk ook vraag hebben naar circulaire producten. Die mindset zien we ook wel veranderen zoals ik eerder al schreef, maar het gaat erg langzaam. Van de circulaire smartphone Fairphone zijn er in vier jaar tijd slechts honderdduizend verkocht. Dat valt absoluut in het niet bij de ruim 300 miljoen telefoons die Samsung elk jaar verkoopt. Pas als de vraag naar circulaire producten fors toeneemt gaat er echt iets veranderen.
Afdwingen
Een laatste oplossing die we hier willen noemen is het afdwingen van circulaire oplossingen. Er komen steeds meer organisaties die duurzaamheid en circulariteit belangrijk vinden. Behalve door zelf duurzame producten en diensten te gaan ontwikkelen, kunnen zij op nog een andere manier een bijdrage leveren aan de circulaire economie, namelijk via hun inkooporganisatie. Heel simpel gesteld: inkoop heeft geld te besteden en leveranciers willen dat geld graag verdienen. De inkooporganisatie kan dus de spelregels vaststellen voor de leveranciers en waarom zouden die spelregels niet een hoog circulair gehalte hebben? Op die wijze kan de inkooporganisatie een aanjager worden van de circulaire economie. In een eerdere blog schreven we al over een methode van circulair aanbesteden met de naam Rapid Circular Contracting (RCC). Die methode is feitelijk voor alle inkoopsituaties te gebruiken.
De overheid helpt ook mee om de transitie naar een circulaire economie te stimuleren. Zowel de Vlaamse als de Nederlandse overheid streeft ernaar dat de economie in 2050 volledig circulair moet zijn. Daarvoor worden al sinds enige tijd programma’s ontwikkeld en biedt de overheid diverse platforms waarop publieke en private organisaties met elkaar plannen voor de transitie naar een circulaire toekomst. Het blijft vooralsnog helaas vooral bij praten, maar het helpt wel de mindset te veranderen. Iedereen weet nu inmiddels welke richting we moeten gaan.
Foto: Fairphone van onze collega
